Uitleg D of T

Zoek de persoonsvorm

Vind de persoonsvorm

In deze les ga je leren om de persoonsvorm in een zin te vinden. 

Vind de persoonsvorm

Twee persoonsvormen in één zin

Je gaat nu met een aantal moeilijker zinnen oefenen.
Er kunnen meerdere persoonsvormen in een zin staan.

Je kunt nu de persoonsvorm in de zin vinden,. Tijd voor meer!

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

In deze les leer je wanneer je de persoonsvorm met een d, t of dt schrijft.

Hoe zit het met D of T in de tegenwoordige tijd?

In de tegenwoordige tijd kun je de persoonsvorm op verschillende manieren schrijven.
Kijk maar eens.

ik	vind	ik	loop
jij	vindt	jij	loopt

Elk werkwoord heeft een IK-vorm.

• ik loop
• ik vind

Soms komt daar nog een t achter.

• jij loopt
• jij vindt

Bij het laatste voorbeeld hoor je alleen maar een t-klank, maar er staat dt.

Je kunt geen dt horen. Het klinkt als een t.
Als je het woord vindt vervangt door loopt, kun je wél horen of er nog een t achter moet.


Kijk maar eens naar het werkwoord rijden.

Welke zin is goed?

• De auto rijd. 
• De auto rijdt.

De auto loopt. Ik hoor een t. Dus: rijdt.
De IK-vorm is rijd. Er komt een t achter.

Hoe zit het met D of T in de tegenwoordige tijd?

Werkwoorden met een d

Bij werkwoorden met een d heeft de IK-vorm altijd een d.

werkwoord	branden	redden	snijden
IK-vorm	brand	red	snijd

Let op: een d gaat altijd mee!

Als er in het werkwoord een d zit, blijft die er altijd in.
Achter die d kan nog een t komen.

werkwoord	houden	vinden	broeden	leiden	antwoorden
IK-vorm	houd	vind	broed	leid	antwoord
jij	houdt	vindt	broedt	leidt	antwoordt
jij	loopt	loopt	loopt	loopt	loopt

werkwoord	houden	vinden	broeden
IK-vorm	houd	vind	broed
jij	houdt	vindt	broedt
jij	loopt	loopt	loopt

Hoe zit het met D of T in de tegenwoordige tijd?

Let op!
Vervang het d-woord door een vorm van lopen.
Hoor je dan een t?

werkwoord	rijden	vinden
IK-vorm	rijd	vind
Als je het trucje met lopen toepast, hoor je een t.	jij rijdt jij loopt	jij vindt jij loopt
Als je het trucje met  lopen toepast, hoor je geen t.	rijd jij? loop jij?	vind jij? loop jij?

werkwoord	rijden	vinden
IK-vorm	rijd	vind
Als je het trucje met lopen toepast, hoor je een t.	jij rijdt jij loopt	jij vindt jij loopt
Als je het trucje met lopen toepast, hoor je geen t.	rijd jij? loop jij?	vind jij? loop jij?

Nog een paar voorbeelden.

Mijn broer rijdt in een auto.	Rijd jij vaak mee?
Mijn broer loopt in een auto.	Loop jij vaak mee?

Je weet nu of je d, t of dt moet schrijven bij een persoonsvorm in de tegenwoordige tijd.

Persoonsvorm verleden tijd

In deze les leer je hoe je de persoonsvorm in de verleden tijd schrijft.

Bij sterke werkwoorden is het gemakkelijk. Dat zijn werkwoorden waarbij de klank verandert in de verleden tijd.

ik	loop	ik	krijg	ik	zit	ik	kijk
ik	liep	ik	kreeg	ik	zat	ik	keek
jij	verliest	hij	spreekt	zij	zingt	hij	zoekt
jij	verloor	hij	sprak	zij	zong	hij	zocht

ik	loop	ik	krijg	ik	zit
ik	liep	ik	kreeg	ik	zat
jij	verliest	hij	spreekt	zij	zingt
jij	verloor	hij	sprak	zij	zong

Bij zwakke werkwoorden is het anders.
Daar komt in de verleden tijd de of te achter de IK-vorm.
Ik hoor
Ik hoorde

Ik fiets
Ik fietste

Wanneer komt er de achter?
Wanneer komt er te achter?
Daar is een trucje voor.
Dat leer je hierna.

Uitleg persoonsvorm verleden tijd

Werkwoorden waarbij in de verleden tijd de of te achter de IK-vorm komt,
noemen we zwakke werkwoorden.

Je zegt speelde en niet speelte.
Je zegt pakte en niet pakde.

Dat is gemakkelijk. Dat kun je toch horen?
Oh, ja?
Is het juichde of juichte?
Het klinkt allebei wel goed.

Als je niet in Nederland geboren bent, vind je het nog moeilijker.
Dan klinkt alles vreemd.

Maar gelukkig ... er is een trucje dat altijd werkt.

Onthoud één woord goed: 'T K o F S CH i P

Het gaat om de letters t k f s c h p.
De letters o en i doen niet mee. Die zijn gebruikt om een leuk woord te bedenken dat je kunt onthouden.

Kijk eens naar het volgende werkwoord: zetten

Ik haal de laatste twee letters weg (en).
Nu blijft er staan: zett.
Kijk nu naar de laatste letter: t

Bij alle werkwoorden waar je op die manier een t krijgt, gebeurt het volgende:

In de verleden tijd: IK-vorm + te

werkwoord	IK-vorm	verleden tijd
zetten	ik zet	ik zette
praten	ik praat	ik praatte
heten	ik heet	ik heette
verpotten	ik verpot	ik verpotte
spitten	ik spit	ik spitte

Dit is ook zo bij de volgende letters van 't kofschip.

werkwoord	IK-vorm	verleden tijd
pakken	ik pak	ik pakte
bukken	ik buk	ik bukte
koken	ik kook	ik kookte
lekken	ik lek	ik lekte
likken	ik lik	ik likte

werkwoord	IK-vorm	verleden tijd
boffen	ik bof	ik bofte
blaffen	ik blaf	ik blafte
beseffen	ik besef	ik besefte
puffen	ik puf	ik pufte
straffen	ik straf	ik strafte

werkwoord	IK-vorm	verleden tijd
missen	ik mis	ik miste
verlossen	ik verlos	ik verloste
kussen	ik kus	ik kuste
wassen	ik was	ik waste
flossen	ik flos	ik floste

werkwoord	IK-vorm	verleden tijd
kuchen	ik kuch	ik kuchte
lachen	ik lach	ik lachte
douchen	ik douch	ik douchte
pochen	ik poch	ik pochte
juichen	ik juich	ik juichte

werkwoord	IK-vorm	verleden tijd
stappen	ik stap	ik stapte
scheppen	ik schep	ik schepte
knippen	ik knip	ik knipte
gapen	ik gaap	ik gaapte
hopen	ik hoop	ik hoopte

Je weet nu of je bij de persoonsvorm in de verleden tijd de of te achter de Ik-vorm schrijft.

Gebiedende wijs

Introductie

Gebieden betekent dat je iets MOET doen.

Wat is gebiedende wijs?

Gebieden is een werkwoord.

Gebiedende wijs

De gebiedende wijs is een vorm van het werkwoord en is altijd de persoonsvorm.
Er wordt meestal de IK-vorm gebruikt.

Je vraagt iemand niet iets, je beveelt het, je gebiedt het.

Dus je vraagt niet: "Komt u hier?"
Maar je gebiedt: "Kom hier!"

Je ziet dat  achter de IK-vorm geen t komt.

Wanneer wel een t

Bij de normale gebiedende wijs gebruik je nooit een t achter de IK-vorm.

Je beheerst nu de gebiedende wijs.

Onthoud:
Gebiedende wijs: geen t behalve bij "  ... u zich". Dan wel een t achter de IK-vorm.

Zoek het voltooid deelwoord

Introductie Voltooid deelwoord

Hier gaan we het voltooid deelwoord leren.

Sommige voltooide deelwoorden eindigen op een n. (Ik heb een vis gevangen.)
Andere op een d of t. (Ik heb het gehaald./gemaakt.)

Zo kun je het voltooid deelwoord vinden

We hebben geleerd wat een persoonsvorm is.
We gaan nu naar het voltooid deelwoord van een werkwoord kijken.
Voltooid betekent: klaar, af, het is voorbij.

Jan veegt het bord. (Hij is bezig het bord te vegen.)
Jan heeft het bord geveegd. (Hij is niet meer bezig, het is klaar, het is voltooid.)

Het voltooid deelwoord komt bijna altijd voor met een hulpwerkwoord.
Het hulpwerkwoord is bijna altijd een persoonsvorm van de drie werkwoorden hebben, zijn en worden.

Ontdekken
Columbus ontdekt Amerika. (Hij is op dat moment bezig Amerika te ontdekken.)
Columbus heeft Amerika ontdekt. (Hij heeft het al gedaan, het is al voltooid.)

Met het werkwoord zijn
Ik ben ontdekt.
Ik was ontdekt.
Jij bent ontdekt.
Hij is ontdekt.
Wij zijn ontdekt.
Wij waren ontdekt.

Met het werkwoord hebben
Ik heb ontdekt.
Ik had ontdekt.
Jij hebt ontdekt.
Hij heeft ontdekt.
Wij hebben ontdekt.
Wij hadden ontdekt.

Met het werkwoord worden
Amerika wordt ontdekt.
Amerika werd ontdekt.
Er worden veel landen ontdekt.
Er werden veel landen ontdekt.

Een voltooid deelwoord kan eindigen op:
t - gefietst, gepakt, verpakt, ontdekt
d - gehoord, geloofd, beantwoord, ontdooid
n - gedaan, begrepen, vergaan, ontvangen
 

Verschillende voorvoegsels

Voltooide deelwoorden kunnen verschillende voorvoegsels hebben.
Beginnend met ge, be, ver of ont.

Beginnend met ge

Ik heb gefietst.
Ik heb het gedaan.
Heb je nog gerekend?
Er werd niet hard gefietst.

Beginnend met be

Hij is begonnen.
Ik heb het begrepen.
Mijn bril is beslagen.
Hij wordt goed behandeld.

Beginnend met ver

Heb je mij verstaan?
Ik ben het vergeten.
Wat is zij veranderd.
Dit raam wordt vervangen.

Beginnend met ont

Ik heb de brief ontvangen.
Heb je dat goed onthouden?
Dat is mij ontgaan.
Wordt de diepvries vaak ontdooid?

Van elk werkwoord kun je een voltooid deelwoord maken.

werkwoord	persoonsvorm verleden tijd	voltooid deelwoord
horen	hoorde	ik heb jou gehoord
kussen	kuste	zij werd gekust
pakken	pakte	hij is gepakt
geloven	geloofde	hij heeft hem geloofd
beloven	beloofde	ik had het jou beloofd

Je kunt nu het voltooid deelwoord in de zin vinden!

Voltooid deelwoord D of T?

Intro

We leren nu hoe we het voltooid deelwoord moeten schrijven.

Uitleg d-t voltooid deelwoord

Een voltooid deelwoord kan eindigen op een n (gelezen), d (gebouwd) of een t (geklapt).

Je schrijft geveegd en niet geveegt.
Je schrijft gepakt en niet gepakd.

Dat is gemakkelijk. Dat kun je toch horen als je het woord langer maakt?

geveegd wordt geveegde.
gepakt wordt gepakte.

Maar als je dit moeilijk vindt of als je niet in Nederland geboren bent, is het moeilijk om het horen. Dan klinkt alles vreemd.

Maar gelukkig ... er is een trucje dat altijd werkt.

Onthoud weer het woord : 'T K o F S CH i P

Het gaat om de letters t k f s c h p.
De letters o en i doen niet mee. Die zijn gebruikt om een leuk woord te bedenken dat je kunt onthouden.

Je hebt dit geleerd voor de persoonsvorm om te kijken of er  achter de IK-vorm de of te moet komen.
Je gebruikt 't kofschip ook voor het voltooid deelwoord om te kijken of het eindigt op een d of t.

Kijk eens naar het volgende werkwoord: zetten

Ik haal de laatste twee letters weg (en).
Nu blijft er staan: zett.
Kijk nu naar de laatste letter: t

Bij alle werkwoorden waar je op die manier een t krijgt, gebeurt het volgende:

Het voltooid deelwoord eindigt op een t.

werkwoord	verleden tijd	voltooid deelwoord
zetten	ik zette	ik heb gezet
praten	ik praatte	ik heb gepraat
planten	ik plantte	ik heb geplant
verpotten	ik verpotte	ik heb verpot
spitten	ik spitte	ik heb gespit

Dit is ook zo bij de volgende letters van 't kofschip.

werkwoord	verleden tijd	voltooid deelwoord
pakken	ik pakte	ik heb gepakt
bukken	ik bukte	ik heb gebukt
koken	ik kookte	ik heb gekookt
lekken	ik lekte	ik heb gelekt
likken	ik likte	ik heb gelikt

werkwoord	verleden tijd	voltooid deelwoord
boffen	ik bofte	ik heb geboft
blaffen	ik blafte	ik heb geblaft
beseffen	ik besefte	ik heb beseft
puffen	ik pufte	ik heb gepuft
straffen	ik strafte	ik heb gestraft

werkwoord	verleden tijd	voltooid deelwoord
missen	ik miste	ik heb gemist
verlossen	ik verloste	ik ben verlost
kussen	ik kuste	ik word gekust
vissen	ik viste	ik heb gevist
flossen	ik floste	ik heb geflost

werkwoord	verleden tijd	voltooid deelwoord
kuchen	ik kuchte	ik heb gekucht
brunchen	ik brunchte	ik heb gebruncht
douchen	ik douchte	ik heb gedoucht
pochen	ik pochte	ik heb gepocht
juichen	ik juichte	ik heb gejuicht

werkwoord	verleden tijd	voltooid deelwoord
stappen	ik stapte	ik heb gestapt
scheppen	ik schepte	ik heb geschept
knippen	ik knipte	ik word geknipt
gapen	ik gaapte	ik heb gegaapt
hopen	ik hoopte	ik heb gehoopt

Je kunt nu de persoonsvorm en het voltooid deelwoord herkennen en foutloos schrijven.

Zoek het bijvoeglijk naamwoord

Inleiding bijvoeglijk naamwoord vinden

Hier gaan we leren om het bijvoeglijk naamwoord te vinden.

Hoe herken je een bijvoeglijk naamwoord

Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets over een zelfstandig naamwoord.

Zelfstandige naamwoorden zijn woorden waar je (bijna altijd) een lidwoord voor kunt zetten.

Lidwoorden staan vóór het zelfstandig naamwoord. Er zijn er drie: de, het ('t) en een ('n).

Bij zelfstandige naamwoorden gaat het om mensen, dieren, dingen, planten, begrippen en (eigen)namen.

• het kind
• de tafel
• een boek

Wat voor boek heb je? Ik heb:

• een mooi boek
• een spannend boek
• een gekocht boek
• een blauw boek

Je hebt er dus iets bijgevoegd.


Soms staan er meerdere bijvoeglijke naamwoorden vlak voor het zelfstandig naamwoord, gescheiden door een komma.

Dat mooie, grote, houten huis.

Soms eindigt het bijvoeglijk naamwoord op een -e, soms op -en. Dit heeft niets te maken met enkelvoud of meervoud.

Als het bijvoeglijk naamwoord te maken heeft met de stof waarvan iets gemaakt is, schrijf je vaak  -en.
Sommige stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden eindigen niet zo.
Dat zijn vooral namen voor vrij nieuwe stoffen die we uit een andere taal hebben overgenomen.

• een katoenen hemd
• een gouden ring
• een plastic bekertje
• een bamboe stoel

Er zijn ook bijvoeglijke naamwoorden die van een werkwoord afgeleid zijn:
het voltooid deelwoord (soms ook het onvoltooid deelwoord) wordt dan gebruikt als bijvoeglijk naamwoord.

uitdeuken	uitgedeukt	(volt. deelw.)	De	uitgedeukte	auto.
verven	geverfd	(volt. deelw.)	Een	geverfde	fiets.
verbreden	verbreed	(volt. deelw.)	De	verbrede	weg.
glimmen	glimmend	(onv. deelw.)	De	glimmende	beker.
stromen	stromend	(onv. deelw.)	Het	stromende	water.

Bijvoeglijke naamwoorden afgeleid van het voltooid deelwoord

Een bijvoeglijk naamwoord kan eindigen op -e, maar ook op –en.

breken	gebroken	(volt. deelw.)	De	gebroken	vaas
bakken	gebakken	(volt. deelw.)	De	gebakken	broden
verzenden	verzonden	(volt. deelw.)	De	verzonden	e-mail

Als het voltooid deelwoord van een sterk werkwoord op –en eindigt, blijft die –en in het bijvoeglijk naamwoord gewoon staan!
 

De weg is	verbreed.	De	verbrede	weg
De straat is	afgezet.	De	afgezette	straat
De brief is	ontvangen.	De	ontvangen	brief
Mijn fiets is	gestolen.	De	gestolen	fiets
Mijn broek is	gewassen.	De	gewassen	broek
Het kind is	verdwaald.	Het	verdwaalde	kind
De brief is	verzonden.	De	verzonden	brief
Het deeg wordt	gekneed.	Het	geknede	deeg
De bal is	verstopt.	De	verstopte	bal
De tekening is	gekleurd.	De	gekleurde	tekening
De stoel is	afgestoft.	De	afgestofte	stoel
De foto is	vergroot.	De	vergrote	foto

Verwar het bijvoeglijk naamwoord niet met de persoonsvorm

Bij sommige werkwoorden zie je een groot verschil tussen de persoonsvorm en het bijvoeglijk naamwoord.

Je kunt nu het bijvoeglijk naamwoord vinden.

Bijvoeglijk naamwoord D of T?

Intro

In deze les ga je leren hoe je het bijvoeglijk naamwoord moet schrijven.

Wat is een bijvoeglijk naamwoord?

Het bijvoeglijk naamwoord is geen werkwoord.
De regels voor het werkwoord pas je hier dus niet toe.
Je schrijft het als een gewoon woord.


Wat is een bijvoeglijk naamwoord?
Het woord zegt het al: het voegt ergens iets bij.
Waar voegt het iets bij?
Het vertelt iets van een zelfstandig naamwoord.

Ik heb een fiets gekregen. Wat voor fiets?

Een stevige, nieuwe, blauwe fiets.

Nu weet je iets meer van die fiets. Er is iets bijgevoegd.

Soms eindigt het bijvoeglijk naamwoord op een t-klank.
Schrijf je dan een d of een t aan het eind?
Heel simpel: Maak het woord gewoon langer en je kunt het horen.

Ik woon in een huis. Wat voor huis?

Een schitterend, gerenoveerd, oud, wit huis.

Een d of t aan het eind? Maak gewoon langer:

Het schitterende, gerenoveerde, oude, witte huis.

je weet nu hoe je het bijvoeglijk naamwoord kunt herkennen en moet schrijven.

Zoek het onvoltooid deelwoord

Inleiding onvoltooid deelwoord

We gaan leren om het onvoltooid deelwoord te vinden.

Wat is een onvoltooid deelwoord?

Wat is een onvoltooid deelwoord?

We hebben geleerd over het voltooid deelwoord. Het is voltooid, het is klaar.
Onvoltooid betekent dat het nog niet voltooid is, het is nog niet klaar.

Hij is naar het dorp gefietst.	Het is klaar, hij fietst nu niet meer.
Hij komt fietsend het dorp binnen.	Hij is op dit moment aan het fietsen.

         
   
Je kunt het onvoltooid deelwoord vinden door een D achter het hele werkwoord te plaatsen.

Bijvoorbeeld:
lopen  lopend         zwemmen  zwemmend     werken  werkend

Het leuke is: het eindigt altijd op een D.


Ik ga lopend naar school.
Gillend kwam hij de klas binnen.
Zij liep fluitend naar vioolles.
Zwemmend bereikte zij de overkant.

Ze liepen fluisterend over de gang.
Jorien kwam drinkend de kamer binnen.
Draaiend op zijn stoel zong hij een liedje.
Over zijn knie wrijvend trok hij een pijnlijk gezicht.

Naar de tv kijkend dronk hij zijn thee.
Het vliegtuig kwam brandend naar beneden.
Rustend in zijn stoel keek hij om zich heen.
Ze liepen luid pratend de klas binnen.

Zag jij ze lachend de straat oversteken?
Huilend van het lachen zat hij naar die film te kijken.
Al hoestend liep hij naar de keuken.

Waarom een d aan het eind?

Waarom eindigt het onvoltooid deelwoord altijd op de d?

Plaats van het onvoltooid deelwoord

Een onvoltooid deelwoord kan op verschillende plekken in de zin staan.

Je kunt nu het onvoltooid deelwoord vinden, .

Onvoltooid deelwoord D of T?

Inleiding onvoltooid deelwoord

In deze les leren we hoe we het onvoltooid deelwoord moeten schrijven.

Altijd een d

Je kunt nu het onvoltooid deelwoord goed schrijven. Vergeet niet alles nog wel goed te oefenen!

Woordsoorten oefeningen

Hier gaan we nog wat extra oefenen met woordsoorten.

Je bent klaar met deze les. Goed bezig!

Oefeningen D of T?

Uitleg

Kies de juiste d, t of dt. 

Toets je DT kennis

Hoe goed ben je in de D's en T's? Maak hier een toets en kom erachter!

Einde!