Uitleg leestekens

Lang geleden waren er nog geen leestekens. Deze waren nog niet uitgevonden.
Er waren nog geen boeken maar alleen nog boekrollen.
Een boekrol is een heel erg lang papier dat aan beide kanten op een rol zit.
Door de ene kant af te rollen en de andere kant op te rollen kon je lezen.

Je bent klaar met deze les. Ga nu door met de volgende les.

hoofdletters

Hoofdletters

Wanneer gebruik je een hoofdletter?

Wanneer gebruik je nog meer een hoofdletter?

Wanneer gebruik je nog meer een hoofdletter?

Wanneer gebruik je nog een hoofdletter?

Je bent klaar met deze les. Ga nu door met de volgende les.

punt

Introductie

Het is maar goed dat we leestekens gebruiken.

Wanneer gebruik je een punt?

Aan het einde van een zin.

Een punt bij afkortingen

Je gebruikt een punt bij sommige afkortingen.

lijst met afkortingen met een punt

Lees de volgende lijst met afkortingen rustig door.

Nog meer afkortingen met een punt

fa. -firma

Nog meer afkortingen met een punt

o.a. - onder andere (n)

Nog meer afkortingen met een punt

t.a.v. - ten aanzien van

Punt bij namen

Hij heet H.J.P.  van der Steen  Hendrik Jan Pieter van der Steen

Punt bij grote getallen

Een groot getal is duidelijker te lezen als je om de drie cijfers (achteraan beginnend) een punt zet.

Drie puntjes van het beletselteken

Het beletselteken is een teken dat bestaat uit drie puntjes.

Drie puntjes van het beletselteken

Dit teken wordt ook gebruikt om aan te geven dat

na beletselteken hoofdletter of kleine letter?

Schrijf je na een beletselteken een hoofdletter of een kleine letter?

Wanneer gebruik je geen punt?

Je gebruikt geen punt als er geen sprake is van een echte zin, zoals bij

Je bent klaar met deze les. Ga nu door met de volgende les.

vraagteken

Vraagteken

Wanneer gebruik je een vraagteken?

einde

Dit was een kort stukje.

uitroepteken

Uitroepteken

Een uitroepteken wordt gebruikt aan het einde van een zin, waarin staat wat iemand op luide toon zegt, roept, schreeuwt enzovoort.

Dit was ook heel kort. Ga verder met de komma.

komma

Wanneer gebruik je een komma

Een komma gebruik je om de zin overzichtelijk te maken. 

wanneer gebruik je meestal een komma

Voor voegwoorden

voor betrekkelijke voornaamwoorden

Het betrekkelijk voornaamwoord verwijst naar (heeft betrekking op) het woord, de woordgroep of zin vlak daarvoor. Het zijn er zes:

voor betrekkelijke voornaamwoorden

Als er voor een betrekkelijk voornaamwoord geen komma wordt gezet, krijgt de zin daar een andere betekenis door.
Kijk maar:

Mijn broers die in België wonen, hebben donker haar.

Er wonen ook broers in een ander land.
Wat voor haar die hebben, weet je niet.

Mijn broers, die in België wonen, hebben donker haar.

Alle broers wonen in België. Ze hebben allemaal donker haar. 

voor woorden als waarmee, waardoor, waarin

Let op de plaats van de komma:

opsommingen

Let op de komma in opsommingen:

tussen bijvoeglijke naamwoorden

Tussen de twee bijvoeglijke naamwoorden komt meestal een komma; niet altijd.


Wanneer wél een komma?
Als de twee bijvoeglijke naamwoorden van plek kunnen wisselen.

Ik heb het liefst grote, zure appels.
Ik heb het liefst zure, grote appels.

Beide zinnen zijn mogelijk. 

geen komma

Wanneer geen komma?
Als de twee bijvoeglijke naamwoorden niet van plek kunnen wisselen.

Je kunt wel zeggen:
Koperen en houten zijn stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden.

Je kunt niet zeggen:
Koperen en houten zijn bijvoeglijke stoffelijke naamwoorden.

wel of geen komma

Soms krijg je door wel of geen komma een andere betekenis. Kijk maar eens naar:

Een vreselijk, gemeen kereltje

Je hebt het hier over een kereltje dat vreselijk is en ook nog gemeen.

Een vreselijk gemeen kereltje

Nu is het kereltje alleen maar heel erg gemeen.

Maar wel of geen komma zal natuurlijk ook weer afhangen van de korte pauze, die je bij het hardop lezen wel of niet hoort. 

tussen twee werkwoordsvormen

Tussen twee werkwoordsvormen in wat langere, samengestelde zinnen

bijstelling

Een bijstelling is een woord of een groepje woorden,
waarmee iets extra's wordt gezegd over een zelfstandig naamwoord (of zelfstandignaamwoordgroep) er direct voor.

Jan de Vries, de kunstschilder uit de Zeestraat, is vandaag jarig.
Meneer Jansen, de vader van Kees, heeft een nieuwe baan gekregen.

Tussen de komma's staat de bijstelling.
 Als je een bijstelling weglaat, houd je een prima zin over:

achter of vóór sommige woorden aan het begin/eind van de zin

Aan het begin van de zin staat wel eens een woord (soms gaat het om een paar woorden), waarna je meteen een komma schrijft.

In aanhef, afsluiting en datering van een brief (of mail)

Kijk naar deze brief. Let op de komma's.

geen komma

Wanneer gebruik je meestal geen komma?

Dit was alles over de komma.

puntkomma

puntkomma

De puntkomma zit tussen de komma en de punt in:

wel of niet gebruiken

Meestal krijg je te lange zinnen door een puntkomma te gebruiken.

Dit was de puntkomma.

dubbele punt

dubbele punt

Wanneer gebruik je een dubbele punt?

In de volgende les ga je alles door elkaar oefenen.
Veel succes!

door elkaar

einde

De volgende les gaat over aanhalingstekens.

aanhalingstekens

Wanneer gebruik je aanhalingstekens?

aanhalingsteken dubbele punt

Als ik met een zin letterlijk weergeef wat iemand zegt, komt die zin tussen

directe rede

Kijk ook naar de volgende zinnen in de directe rede:

omkeren

Piet antwoordt: "Ik ben om zes uur thuis."

omdraaien

Als we deze zinnen omdraaien, gebruiken we geen dubbele punt, wel een komma:

welke zin is goed

Welke zin is goed? Kijk naar de plaats van de komma.

Welke zin is goed? In de tweede zin staat een komma voor vroeg.

C. “Is het echt waar?” vroeg ik.
D. “Is het echt waar?”, vroeg ik.

In dit soort zinnen in de directe rede kom je na een vraag- of uitroepteken die komma voor vroeg lang niet altijd tegen.
Ook dit zie je weer op beide manieren.

denken

Let op:
Als je (woordelijk) weergeeft wat iemand denkt, gebruik je geen aanhalingstekens. 

directe rede drie manieren

Je hebt nu twee soorten zinnen in de directe rede gehad:

1. Jan zei: “Op dit ogenblik kan ik niet komen.”
2. “Op dit ogenblik kan ik niet komen”, zei Jan.
                                                                                                   geen hoofdletter
De volgende manier is er ook nog:

3a. “Op dit ogenblik”, zei Jan, “kan ik niet komen.”
                                                    komma                komma

Twee keer een komma waar een kleine pauze zit; en kan met een kleine letter: de zin loopt daar gewoon door. 

directe rede derde manier

Wat de plaats van de eerste komma betreft, kent deze derde manier een kleine variatie.
Kijk maar eens naar de volgende zin.

Kortom, het was fijn.

In deze zin hoort een komma. Dat wordt dan:

3b. “Kortom,” zei Jan, “het was fijn.”

Nu moet de eerste komma vóór het aanhalingsteken, omdat hij in de zin hoort.

indirecte rede

Je hebt nu drie soorten zinnen in de directe rede gehad.

indirecte rede

Vier manieren, samengevat in dit overzicht:

aanhalingstekens bij een woord

Ook als je in een zin één enkel woord opneemt dat iemand letterlijk zo heeft gezegd, gebruik je aanhalingstekens.

Dat was even een pittige oefening.

apostrof

apostrof

De apostrof ziet eruit als een kleine komma.
De apostrof kan worden gebruikt als weglatingsteken.
Op de plaats van de apostrof is een deel van het woord weggelaten.
Let hieronder goed op waar bij bijvoorbeeld ’t Water of ’s Maandags aan het begin van een zin de hoofdletter komt.

’t Water smaakt heerlijk. Het water

Ik kom liever ’s middags dan ’s avonds. des middags, des avonds

Heb jij z’n nieuwe scooter gezien? zijn

’s Maandags ben ik vrij. Des maandags

’k Ga naar bed. Ik

Heb jij ’m gezien? hem

Veel vaker nog gebruiken we de apostrof als uitspraakteken: om een verkeerde uitspraak te voorkomen. 

geen apostrof

Je gebruikt geen apostrof als een verkeerde uitspraak niet mogelijk is.

Dit is het einde van dit onderdeel.

door elkaar

einde

Je bent nu aan het eind gekomen van deze module.

eindtoets

Dit is het einde van de module leestekens. Je kunt alles zo vaak herhalen als je wilt.

Foute opgaven verbeteren

Oefenen

Hier kan je de opgaves die je moeilijk vond nog een keer oefenen.

Einde!